Dünyada her beş çocuktan biri evli. Türkiye’de ise her 4 kadından biri 18 yaşından önce evlendiriliyor (TÜİK, 2021). Çocuk yaşta evlilikler kız çocuklarının yaşam sürelerini kısaltıyor ve kronik hastalıklardan engelliliğe kadar ömür boyu süren ciddi sağlık sorunlarıyla baş başa bırakıyor. Ayrıca travma ve depresyon gibi çeşitli ruh sağlığı sorunlarını tetikliyor. Çocuk yaşta evlilikler kız çocuklarını eğitimden ve istihdamdan koparıyor, hayallerini ve potansiyellerini gerçekleştirmelerine engel oluyor. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu, UNFPA, Sabancı Vakfı'nın finansal desteğiyle, ilgili kamu kurumları ile koordinasyon halinde, aileler, sivil toplum kuruluşları, toplum liderleri ve esnaflar ile birlikte çocuk yaşta evliliklerin önlenmesi için çalışıyor.

UNFPA Türkiye ve Sabancı Vakfı tarafından yürütülen ‘Çocuk Yaşta Evliliklerin Önlenmesi’ Projesi, 2018 yılından beri 3 faz halinde Nevşehir, Van, Bitlis ve Muş illerinde ‘Sağlık Aracıları’ adı verilen özgün bir modeli hayata geçirdi. Çocuk yaşta evlendirilen ve/veya çocuk sahibi olanlar da dahil olmak üzere, proje illerinden seçilen ve eğitimlere katılan kadınlar, projenin “Sağlık Aracıları” oluyor. Sağlık aracıları, haneleri ve esnafı ziyaret ediyor ve çocuk yaşta evliliklerin sağlık riskleri ve sonuçları konusunda farkındalık yaratmak amacıyla çalışmalar yapıyor.

Proje illerinde en uzak köylere kadar ulaşan sağlık aracıları, kapı kapı dolaşarak, haneleri ziyaret ediyor; Hem aileleri, hem de kız çocuklarını ve gençleri bilgilendiriyor; çocuk yaşta evliliklerin risklerini ve hem sağlık hem de toplumsal sonuçlarını anlatıyor, risk altındaki çocukları tespit ederek müdahale çalışmaları yürütüyor. Ailelerin ve çocukların hizmetlere erişimine destek oluyor.

Sağlık aracıları, proje illerinde çocuk yaşta evliliklerin önlenmesi için esnafla da omuz omuza çalışıyor. Hane ziyaretleri gibi, esnaf ziyaretleri de gerçekleştiren sağlık aracıları, özellikle çocuk yaşta evliliklerin önlenmesinde rol sahibi olabilecek, gelinlikçi, terzi, matbaa, pastane, kuaför, kuyumcu gibi esnafları önceleyerek çocuk yaşta evlilikler ile mücadelede esnafların nasıl sorumluluk alabileceğini, böyle bir durumla karşılaşıldığında atılacak adımları anlatıyor.

Proje kapsamında ayrıca, bilinçlendirme toplantıları ve çocuk yaşta, erken ve zorla evliliklerin sona erdirilmesine yönelik yereldeki önleme ve müdahale mekanizmalarını destekleme çalışmaları da yürütülüyor. Proje kapsamında, proje illerinde bulunan paydaşlara yönelik kapasite güçlenme eğitimleri ile hem çocuk yaşta evliliklerin önlenmesi, erken risk tespiti, hem de etkin müdahale konusunda teknik destekler verilerek, il genelinde iş birliği ve koordinasyonun artmasına katıkı sunuluyor. İl Eylem Planlarının yapılması, hayat geçirilmesine destek veriliyor.

Sağlık Aracıları Modeli ile, çocuk yaşta evliliklerin sağlık riskleri ve sonuçları konusunda farkındalık yaratarak, daha güçlü bir mücadele için yerel düzeyde kapsamlı müdahale mekanizmaları (önleme ve müdahale) kurulmasına ve güçlendirilmesine, ayrıca tüm çocukların ve gençlerin potansiyellerini tam olarak gerçekleştirmelerine katkı sağladık.

Proje, çocuk yaşta evliliklerin önlenmesi için Nevşehir, Van, Bitlis ve Muş’ta yaklaşık 23 bin kişiye ulaştı. Proje kapsamında bugüne kadar yaklaşık 50 kadına sağlık aracısı olarak eğitim verildi. Bu sağlık aracıları, çocuk yaşta evliliklerin risklerini ve zararlı sonuçlarını anlatmak için Nevşehir, Van, Bitlis ve Muş'ta 4300'den fazla haneye ve 170’ten yerel işletmeye/esnafa ulaştı. Yerelde etkili bir önleme ve müdahale mekanizmasını desteklemek için kamu kurumlarıyla kapasite geliştirme çalışmaları yapıldı.